Roman Ungern von Sternberg
Baron Roman Fiodorowicz von Ungern Sternberg (29 grudnia 1885 - 15 września 1921) zwany Krwawym lub Szalonym Baronem, podczas wojny domowej w Rosji był generałem Białej Armii, a następnie niezależnym dowódcą walczącym przeciw komunizmowi w Mongolii i w obszarach położonych na wschód od Jeziora Bajkał.
Spis treści
Biografia
Pochodzenie
Ungern von Sternberg urodził się w Grodźcu (Graz) w Austrii, chodź jego rodowa sadyba położona była w estońskim Rewlu (zamek Tallin) i tam też pod opieką swego stryja spędzał pierwsze lata życia. Należał do starego rodu bałtyckich baronów, których legendarnym protoplastą był syn Rurykowicza wygnanego do Rusi Halickiej. Opierając się na rodzinnych przekazach uważał siebie za potomka Hunów, wojowników Attyli i krzyżowych rycerzy, w sumie osiemnastu pokoleń von Ungern-Sternbergów. Po ukończeniu szkoły kadetów morskich w Petersburgu odbywał służbę na Syberii. W latach 1911-13 prawdopodobnie spłodził syna z nieślubnego związku z Polką. Nic jednak nie wiadomo na ten temat na pewno.
I Wojna Światowa i Rewolucja Bolszewicka
Gdy wybuchła I Wojna Światowa, Ungern-Sternberg do służby czynnej zgłosił się już 19 lipca 1914 roku. Walczył w pułku kozaków dońskich w Prusach Wschodnich. Odniósł rany, po wyleczeniu walczył w turkiestańskiej Dzikiej Dywizji. Kolekcjonował najwyższe odznaczenia bojowe, spośród których zawsze potem nosił na piersi krzyż oficerski św. Jerzego. Dalej na terenie Karpat walczył pod dowództwem spokrewnionego z nim barona gen. Wrangla. Zaprzyjaźnił się tam z pół-Buriatem, przyszłym sojusznikiem, Grigorijem Siemionowem.
Zdobył sobie renomę odważnego, ale nieprzewidywalnego oficera. Generał Wrangel w swoich pamiętnikach wspomniał, że obawiał się go promować. Na stacji kolejowej w Jassach Ungern po pijanemu spoliczkował jakiegoś niesprecyzowanego wysokiego oficera. Groził mu za to sąd polowy. Z opresji uratował go Wrangel, organizując mu skierowanie na front kaukaski. Podczas rewolucji marcowej Ungern von Sternberg przebywał na urlopie w ojczystym Rewlu. Ze względu na nadmierną ambicję, gwałtowność i skłonności do wpadania w szał, po rewolucji lutowej Ungern został wysłany na dalekowschodnie rubieże rosyjskiego imperium, pod dowództwo Generała Siemionowa. W tym czasie został buddystą i osiągnął wyższy stopień lamaistycznego wtajemniczenia. Po zwycięstwie bolszewików na pograniczu Rosji i Mongolii ataman kozaków zabajkalskich Siemionow sformował trzy korpusy korzystając z rozbitków białej gwardii. Ungern był jego prawą ręką. Rzekomo nie uznawali oni autorytetu nominalnego dowódcy Białych Aleksandra Kolczaka, korzystali natomiast ze wsparcia Japonii. Ungern formalnie współpracował z Siemionowem, ale nie miał o nim najlepszej opinii, zaczął się więc przygotowywać do realizacji własnego planu: budowy nowego państwa mongolskiego, którego on - wzorem Czyngis-chana czy późniejszego Tamerlana - stałby się przywódcą. Nadbałtycki baron został dowódcą Azjatyckiej Dywizji Konnej. W początkach 1918 roku jako pułkownik dowodził zdobyciem Hajłaru, głównego miasta północnomandżurskiej prowincji Barga. Wydał liczne wyroki śmierci na osobników sprzyjających bolszewikom. Wówczas otrzymał awans na generała. Gdziekolwiek mógł dopaść żydów i komisarzy, mordował ich, zyskując sobie przydomek Krwawego Barona. Pod koniec 1918 roku stworzył w Daurii szkołę oficerską. 16 sierpnia 1919 roku zawarł małżeństwo z mandżurską księżniczką. Miało ono charakter polityczny i przetrwało tylko rok. Wówczas jednym z jego najbardziej zaufanych oficerów był Polak, Kamil Giżycki.
Walka na własną rękę
Jesienią 1920 roku w wyniku kłótni ścieżki Romana Ungern von Sternberga i gen. Siemionowa (a więc także i Białej Armii) ostatecznie się rozeszły. Ungern został niezależnym dowódcą. Uważał, że poprzez restaurację monarchii może w Mongolii utworzyć ostatni bastion, który oprze się zgniliźnie wykastrowanego duchowo Zachodu. Ungern wierzył w przepowiednie buddyjskich kapłanów mówiące o nadejściu białego barona, który odbuduje imperium Czyngis - chana. Pragnął zjednoczyć Mongolię i uczynić ją niepodległą bazą wypadową w wojnie przeciw komunizmowi. Snuł też plany utworzenia swego rodzaju zakonu buddyjskich rycerzy krzyżowych. Brakło jednak odpowiednich doń kandydatów.
Wkroczenie do Mongolii
Od 1919 r. na terenie Mongolii stacjonowały znaczne chińskie siły, sprawując pieczę nad wieloma miastami. W początku 1920 roku bolszewicy odnosili zwycięstwa nad kolejnymi białymi generałami. W nocy z 4 na 5 kwietnia 1920 roku białogwardziści współdziałając z japończykami usunęli komunistyczne jaczejki w wielu dalekowschodnich miejscowościach. Zwróciło to uwagę Lenina na tamtejszy front - utworzył "demokratyczną" Republikę Dalekiego Wschodu (DWR). 2 października Ungern przekroczył granicę Mongolii. Zwołał naradę dostojników kościoła lamajskiego i nojonów - mongolskiej arystokracji. Zawarł z nimi sojusz za cenę obietnicy uwolnienia aresztowanego przez chińczyków Bogdo-Gegena - "Żywego Boga" - miejscowego tradycyjnego, teokratycznego władcy.
Bitwa o Urgę
Na przełomie stycznia i lutego 1921 roku baron dowodząc swoją Azjatycką Dywizją Konną zdobył bronioną przez wielokroć liczebniejsze komunistyczne oddziały Urgę (dzisiejsze Ułan Bator). Pierwsze ataki były odpierane. Wówczas Ungern kazał rozpalić w nocy dookoła Urgi mrowie ognisk, żeby oblegani myśleli, że są atakowani przez ogromną armię. Rankiem zaatakował i zdobył miasto nie biorąc jeńców. Rządy ungernowców w Urdze to pasmo terroru, śledztw i egzekucji. Pierwsze rozkazy Ungerna po zdobyciu miasta dotyczyły natychmiastowego powieszenia wszystkich komunistów i żydów. Za byle przewinienie bił swoich rosyjskich oficerów nahajem lub pięścią po twarzy. Na czele niewielkiego oddziału pod osłoną nocy uwalnił Bogdo-Gegena z jego więzienia.
Rządy w Mongolii
W lutym 1921 Ungern ogłosił się - czy też za został ogłoszony przez autochtonów - chanem Mongolii. Odziewał się w chanowską żółtą szatę ze swastyką na piersi i nosił ozdobiony tymże symbolem dżyngisowy pierścień. Mówił biegle po mongolsku i przestrzegał lokalnej tradycji. Z pomocą sprzymierzonych feudałów przeprowadził pobór, dozbrojenie i doszkolenie armii. Podczas pobytu w Urdze poznał polskiego szlachcica i pisarza, Ferdynanda Antoniego Ossendowskiego, uciekającego przed bolszewikami. Ossendowski na kilka dni stał się jego towarzyszem, powiernikiem i doradcą. Swoją znajomość z Ungernem opisał później w książce "Ludzie, zwierzęta, bogowie" - t.III "Krwawy generał". Głównie dzięki Ossendowskiemu do dziś przetrwało tyle informacji o baronie. Polak współredagował z nim słynny rozkaz nr 15. Zapisane w książce myśli Ungerna wywarły też wpływ na twórców tradycjonalizmu integralnego – Rene Guenona i Juliusa Evolę. Lamajscy kapłani przepowiedzieli baronowi rychłą śmierć. Tymczasem mongolska partia ludowa wezwała przeciwko Ungernowi na pomoc Armię Czerwoną. Sztab generalny bolszewików skierował na Daleki Wschód 175 tysięcy żołnierzy. Głównymi siłami dowodził żydowski komisarz Nejman. Baron uprzedził wrogów i uderzył pierwszy. Wkroczył ze swoimi oddziałami na terytorium Republiki Dalekiego Wschodu. Zaatakował wiele sowieckich miejscowości na szerokim froncie. Główne uderzenie konnicy pod jego komendą było skierowane na Kiachtę i Troickosawsk. Udało mu się okrążyć jeden z batalionów wroga. W krytycznym momencie Czerwonych uratował kontratak dowodzony przez późniejszego marszałka PRL Konstantego Rokossowskiego. Komuniści zorientowali się, że Ungern atakuje sam, nie ma żadnego wsparcia. W lipcu 1921 roku przejęli Urgę (dzisiaj przemianowaną na Ułan Bator). Ungernowska konnica została zmuszona do odwrotu, ale po drodze zmasakrowala batalion Armii Czerwonej nad Jeziorem Gęsim. 8 sierpnia 1921 r. nadzieje barona runęły, poza przytłaczającą przewagą wroga nie otrzymał oczekiwanego wsparcia od japończyków, nie przyłączył się też nikt z miejscowej ludności. Postanowił wrócić do Mongolii, aby tam doprowadzić oddziały do porządku. Drogę odwrotu znaczyły trupy. Pierścień czerwonych wojsk zaciskał się. Generał z trudem przebijał się do Mongolii. Planował przezimować w zachodniej części kraju. Później zamierzał przez pustynię Dżungarii i mroźne płaskowyże Tybetu dotrzeć na Kaukaz i Krym by połączyć się z siłami gen. Wrangla, jednak nie zrealizował planu.
Upadek
Większość korpusu oficerskiego nienawidziła Ungerna za surowość, pogardę, wymyślne kary za pijaństwo. Zawiązali przeciw niemu spisek. Krwawy Baron został zdradzony. 17 sierpnia 1921 roku grupka oficerów zabiła wiernego mu Riezuchnia, następnie ostrzelali namiot barona. Raniony, uciekł. Przez kilka dni zdrajcy nie mogli go znaleźć. Trawiony gorączką błąkał się po stepie. Liczył na wierność darzących go nieomalże religijną czcią Mongołów.
Ranny, wyczerpany, przybył do obozu wiernego mu do tej pory księcia Sunduj-guna. Ungern kazał sobie postawić osobny namiot i usnął. Nocą 21 sierpnia zdrajcy podkradli się do namiotu, omotali go sznurem, zawinęli w kobierzec. Usiłował zażyć truciznę noszoną w guziku, ale gdzieś ją zgubił. Mongołowie odtransportowali go do pierwszego napotkanego komunistycznego oddziału. Potem był trzykrotnie przesłuchiwany na torturach. Ostatecznie w ówczesnej stolicy Syberii, Nowonikołajewsku, 15 września rozpoczął się jego proces. Baron zachowywał spokój, odpowiadał krótko i z godnością. Urągał sędziom. Zanotowano jego słowa: "Od tysiąca lat Ungernowie rozkazywali innym, nigdy od nikogo nie przyjmując rozkazów. Odmawiam uznania rządów klasy robotniczej. Jak człowiek, który nigdy nie miał nawet służącego, może mówić o rządzeniu?". Nie skorzystał z prawa do ostatniego słowa. Wyrok brzmiał: śmierć przez rozstrzelanie. Wykonano go 17 września 1921 roku. Podobno ostatnie słowa barona brzmiały "Nie ma walki klas, jest walka ras!", a tuż przed egzekucją połknął swój oficerski Krzyż św. Jerzego, aby nie dostał się on w ręce komunistów.
Pośmiertnie został uznany przez Dalai Lamę XIII za inkarnację Mahakali.
Literatura
Literatura polskojęzyczna:
- Ferdynand Antoni Ossendowski, Ludzie, zwierzęta, bogowie, tom III "Krwawy generał", Warszawa 1923
- Kamil Giżycki, Przez Urianchaj i Mongolię, 1929
- Witold St. Michałowski, Testament barona Ungerna, Warszawa 2000
Literatura obcojęzyczna:
- Alioshin, Dimitri: Asian Odyssey, New York 1941.
- Hopkirk, Peter: Setting the East Ablaze : On Secret Service in Bolshevik Asia, Don Mills 1986.
- Ossendowski, Ferdynand: Beasts, Men And Gods, New York 1922.
- Pozner, Vladimir: Bloody Baron: The Story of Ungern–Sternberg, New York 1938.
- Yuzefovich,Leonid: le baron Ungern, khan des steppes
Kultura popularna
- Roman Ungern von Sternberg jest prototypem głównego czarnego charakteru – „Barona Ugenberga” w grze Iron Storm, której fabuła zakłada, że podczas I Wojny Światowej, która nie zakończyła się i trwa aż do lat sześćdziesiątych, stoi on na czele rosyjsko-mongolskiego imperium.
- Roman Ungern von Sternberg pojawia się w komiksie Corto Maltese na Syberii autorstwa Hugo Pratta.
- Baron Ungern jest jedną z postaci w noweli współczesnego rosyjskiego pisarza Victora Pelevina pt. „Czapajew i Pustota”.
Linki zewnętrzne
- VIII rozdział "Ludzie, zwierzęta, bogowie" http://ulvhel.110mb.com/krzyz.html
- Fragmenty pisemnych rozporządzeń barona http://ulvhel.110mb.com/rozkaz15.html
